Zęby jako jedno z najlepiej zachowujących DNA źródeł w szczątkach ludzkich
DNA występuje u człowieka we wszystkich komórkach jądrzastych organizmu.
Spośród tkanek, z których można pozyskać DNA człowieka wyróżniamy krew, ślinę, naskórek, włosy z cebulką, paznokci, tkanki i narządy oraz kości, w tym zęby. Właśnie ich oznaczenie i zebranie jest kluczowe dla pracy laboratoriów medycyny sądowej. Wszystkie kości degradują najwolniej, dlatego posiadając kostny materiał genetyczny możemy z nich izolować DNA nawet wiele lat po śmierci. Z kolei posiadając materiał genetyczny w postaci zęba – możemy zmarłego zidentyfikować.
W jakich sprawach identyfikuje się osoby zmarłych?
Identyfikacja osób zmarłych w laboratoriach medycyny sądowej ma zastosowanie w wielu różnych typach spraw.
Może służyć w sprawach sądowych o ustalenie pokrewieństwa do celów spadkowych. Przypadki tego typu to np kiedy osoba umiera pozostawiając majątek i należy ustalić, kto będzie go dziedziczył. Analiza DNA w zębie może też pomóc indywidualnym osobom w ustaleniu miejsca pochówku ich bliskich – także w przypadkach zbiorowych mogił lub podczas badań na terenach powojennych czy wykopaliskowych / archeologicznych. Identyfikacja ofiar jest również niezbędna w przypadku katastrof lub przestępstw – w takim wypadku jest zlecona przez policję lub prokuraturę.
W sytuacjach, gdy ciało ulega zaawansowanemu rozkładowi, zwęgleniu lub innym formom degradacji, klasyczne metody identyfikacji – jak analiza śliny czy włosa – mogą być niemożliwe. W takich przypadkach z pomocą przychodzą zęby, które okazują się niezwykle cennym źródłem informacji biologicznej, zwłaszcza DNA.
Dlaczego właśnie zęby?
Zęby są jednymi z najtwardszych i najbardziej odpornych struktur w ciele człowieka. Szkliwo, które pokrywa koronę zęba, to najtwardsza tkanka w organizmie – nawet twardsza niż kość. Dzięki swojej strukturze i składnikom mineralnym, zęby potrafią przetrwać ekstremalne warunki środowiskowe: działanie wysokiej temperatury, wilgoci, kwasów, a także długotrwałe oddziaływanie mikroorganizmów, które na przykład występują w glebie.
Wnętrze zęba, czyli miazga zębowa, zawiera żywe komórki oraz naczynia krwionośne i nerwy – to właśnie tam znajduje się wysokiej jakości materiał genetyczny, który można pozyskać nawet z mocno zniszczonych szczątków.
(Akapit przygotowany ze współpracy merytorycznej ze specjalistami z City-Dent)
Zastosowanie zębów w identyfikacji ofiar
Zęby wykorzystywane są w medycynie sądowej na kilka sposobów:
Identyfikacja poprzez analizę uzębienia
Udowodniono, że nie ma dwóch osób o identycznym uzębieniu. Ponadto w przypadkach, gdy dostępne są dokumentacje stomatologiczne (np. zdjęcia RTG, opisy leczenia), możliwe jest porównanie ich z uzębieniem wybranej osoby. Wypełnienia, mosty, implanty, a także unikalny układ zębów często pozwalają na jednoznaczną identyfikację osoby. Takimi porównaniami zajmują się odontolodzy sądowi – jest to osobna specjalizacja w ramach medycyny sądowej.
Izolacja DNA z miazgi zębowej
Nasze usługi będą przydatne w przypadku analizy DNA pozyskanego z uzębienia. Nawet w bardzo zaawansowanych stadiach rozkładu ciała, zęby mogą zawierać dobrze zachowane DNA. Techniki laboratoryjne pozwalają wydobyć materiał genetyczny z wnętrza zęba i porównać go np. z próbką od krewnych, bazami danych DNA lub z przedmiotami należącymi do zmarłego (np. szczoteczką do zębów).
Identyfikacja w przypadkach katastrof masowych
Przy analizie szczątków po katastrofach lotniczych, pożarach czy eksplozjach zęby często są jedynym zachowanym elementem, który można poddać badaniom. W takich sytuacjach prowadzi się tzw. identyfikację DVI (Disaster Victim Identification), w której analiza zębów odgrywa kluczową rolę.
Kiedy DNA z zębów ratuje śledztwo?
Zastosowanie DNA z zębów jest nieocenione także w przypadkach przestępstw, gdy np. zwłoki zostały zakopane, porzucone w trudno dostępnych miejscach lub rozłożone na części. Nawet po wielu latach można odzyskać DNA z zęba, co umożliwia zarówno identyfikację ofiary, jak i – w niektórych przypadkach – sprawcy.
W głośnych sprawach sądowych na całym świecie, takich jak identyfikacja ofiar zbrodni wojennych, katastrof naturalnych czy zamachów terrorystycznych (np. 11 września w Nowym Jorku), zęby odegrały istotną rolę w ustalaniu tożsamości.
Wyzwania i ograniczenia
Choć zęby są doskonałym źródłem DNA, istnieją też ograniczenia które czasami uniemożliwiają ich wykorzystanie do poznania prawdy.
Należy zwrócić uwagę, że nie każdy ząb zawiera miazgę. Tak zwane zęby „martwe” czyli po leczeniu kanałowym są bezużyteczne jako źródło DNA.
Zęby uszkodzone mechanicznie lub spalone w bardzo wysokich temperaturach mogą także utracić użyteczny materiał genetyczny.
Jeżeli jesteście Państwo zainteresowani wyizolowaniem DNA z tkanki kostnej, zapraszamy do skorzystania z usług Laboratorim Badań Molekularnych Genmed. Nasi biegli z zakresu medycyny sądowej proceduralnie pobierają DNA z tkanki konstnej – również podczas ekshumacji a następnie prawidłowo zabezpieczają w celu analizy genetycznej. Zajmujemy się zarówno identyfikacją ofiar wypadków, jak realizacją pobrań DNA podczas ekshumacji. Izolujemy i porównujemy DNA. Wszystkie nasze usługi realizujemy kompleksowo, dlatego jeżeli masz nietypową sprawę – skontaktuj się z nami.
